پیش از اختراع سیمان، ملات ساروج را برای اندود و آببندی كردن آبانبارها و حوضها مصرف میكردند، ولی امروزه مصرف آن بسیار كم شده و ملات سیمان جای آن را گرفته است. ملاتهای ساروج مصرفی در ایران به دو گونه تقسیم میشوند: ملات ساروج گرم و ملات ساروج سرد.
ملات ساروج گرم
ساروجهای گرم در واقع نوعی ملات آهك آبی هستند كه از پختن و آسیاب كردن سنگهای آهكی رسدار به دست میآیند و این نوع ملاتها در جنوب ایران در كناره شمالی خلیج فارس به كار میرفته و پس از گذشت سالها در ساختمانهای دریایی پابرجا ماندهاند. مشهورترین ساروج از این نوع متعلق به بندر خمیر میباشد.
ملات ساروج سرد
ماده چسباننده این ملات از اختلاط آهك، خاكستر و آب حاصل میشود، برای قوام و چسبندگی به آن خاك رس میافزایند و ماسه بادی نیز در آن نقش پركنندگی و استخوانبندی دارد، برای جلوگیری از تركخوردگی به ساروج، لوئی (پنبه جگن) یا موی بز میزدند. خاكستر دارای مقدار زیادی سیلیس غیر بلوری است كه به هنگام اختلاط با دوغاب آهك با آن تركیب شده و سیلیكات كلسیم به وجود میآید، ولی این عمل به كندی پیش میرود و از این جهت ملات ساروج، كندگیر است.
ملات ساروج از اختلاط 10 پیمانه گرد آهك شفكته، 7 پیمانه خاكستر الك شده، یك پیمانه خاك رس، یك پیمانه ماسه بادی، 30 تا 50 كیلوگرم لوئی (برای هر مترمكعب ملات)، آب به قدر كافی و ورز دادن آنها به دست میآید.